برو جلو آشتیشون بده!

بنام خالق عشق

تا به حال چه قدر شده که شاهد دعوا و قهر عده ای بوده ایم و سکوت اختیار کرده ایم؟!

به نظر شما در این مواقع چرا سکوت می کنیم؟! در حالی که خود را مسلمان می نامیم و در اسلام به صلح و آشتی دادن میان مردم بسیار تأکید شده است.

برای روشن شدن این مطلب با ما همراه باشید.

---

إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُواْ بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ‏

همانا مۆمنان با یکدیگر برادرند، پس میان برادران خود، (در صورت اختلاف و نزاع) صلح و آشتى برقرار کنید و از خدا پروا کنید تا مورد رحمت قرار گیرید.(آیه 10حجرات)

این آیه، رابطه‏ى مۆمنان با یکدیگر را همچون رابطه‏ى دو برادر دانسته که در این تعبیر نکاتى نهفته است، از جمله:

الف) دوستى دو برادر، عمیق و پایدار است.

ب) دوستى دو برادر، متقابل است، نه یک سویه.

ج) دوستى دو برادر، بر اساس فطرت و طبیعت است، نه جاذبه‏هاى مادى و دنیوى.

د) دو برادر در برابر بیگانه، یگانه‏اند و بازوى یکدیگر.

ه) اصل و ریشه دو برادر یکى است.

و) توجّه به برادرى ، مایه‏ى گذشت و چشم‏پوشى است.

ز) در شادى او شاد و در غم او غمگین است.

امروزه براى اظهار علاقه، کلمات رفیق، دوست، هم شهرى و هم وطن بکار مى‏رود، امّا اسلام کلمه برادر را بکار برده که عمیق‏ترین واژه‏هاست.

در حدیث، دو برادر دینى به دو دست تشبیه شده‏اند که یکدیگر را شستشو مى‏دهند.(محجّةالبیضاء، ج‏3، ص‏319)

در این آیه و آیه‏ى قبل، سه بار فرمان «اصلحوا» تکرار شده که نشانه‏ى توجّه اسلام به برقرارى صلح و دوستى میان افراد جامعه است.

در آیه قبل تر فرمود: «فَأَصْلِحُواْ ... و اقسطوا» به عدالت، صلح برقرار کنید و این آیه مى‏فرماید: «فَأَصْلِحُواْ... وَاتَّقُواْ» در برقرارى صلح، از خدا بترسید. اگر شما را به عنوان میانجى پذیرفتند، خدا را در نظر بگیرید و حکم دهید، نه آنکه اصلاح شما، مایه‏ى ظلم و ستم به یکى از طرفین گردد.

اصلاح و آشتى دادن، سبب دریافت بخشودگى و رحمت از جانب خداوند شمرده شده است. «ان تُصلحوا و تتّقوا فانّ اللَّه کان غفوراً رحیماً» و هر کس واسطه‏گرى خوبى میان مسلمانان انجام دهد، پاداشِ در شأن دریافت خواهد کرد. «مَن یَشفَع شَفاعةً حَسنة یَکن لَه نَصیبٌ منها»

اخوّت و برادرى‏

از امتیازات اسلام آن است که اصلاحات را از ریشه شروع مى‏کند. مثلا مى‏فرماید: «اِنّ العِزّة لِلّه جَمیعاً»( یونس، 65) تمام عزّت براى خداست، چرا به خاطر کسب عزّت به سراغ این و آن مى‏روید؟ یا مى‏فرماید: «انّ القوّة لِلّه جَمیعاً»( بقره، 165) تمام قدرت‏ها از اوست، چرا هر ساعتى دور یک نفر مى‏چرخید!؟ در این آیه نیز مى‏فرماید: همه‏ى مۆمنان با یکدیگر برادرند، بعد مى‏فرماید: اکنون که همه برادر هستید، قهر و جدال چرا؟ همه با هم دوست باشید.

بنابراین براى اصلاح رفتار فرد و جامعه باید مبناى فکرى و اعتقادى آنان را اصلاح کرد.

در روایات از کسانى که برادران دینى خود را رها مى‏کنند به شدّت انتقاد شده و سفارش شده است که اگر برادران از تو فاصله گرفتند، تو با آنان رفت و آمد داشته باش. «صِلْ مَن قَطعک» (بحار، ج 78، ص‏71)

امام صادق ‏علیه السلام فرمود: مۆمن برادر مۆمن است، مانند یک جسد که اگر بخشى از آن بیمار گردد، همه‏ى بدن ناراحت است.(کافى، ج‏2، ص‏133)

 

صلح و آشتى در قرآن‏

در قرآن، واژه‏هاى صلح، «والصُّلحُ خَیر»( نساء، 128)، اصلاح، «وَأَصْلِحُواْ ذَاتَ بِیْنِکُمْ»( انفال، 1)، تألیف قلوب، «فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ»( آل‏عمران، 103) و سِلم، «ادْخُلُواْ فِی السِّلْمِ کَآفَّةً»( بقره، 208) نشان‏دهنده‏ى توجّه اسلام به صلح و صفا و زندگى مسالمت‏آمیز و شیرین است.

از نعمت‏هاى الهى که خداوند در قرآن مطرح کرده است، اُلفت میان دل‏هاى مسلمانان است. چنانکه خداوند خطاب به مسلمانان مى‏فرماید: «کُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ»( آل عمران، 103) به یاد آورید که شما قبل از اسلام با یکدیگر دشمن بودید، پس خداوند میان دل‏هاى شما الفت برقرار کرد. چنانکه میان قبیله‏ى اوس و خزرج یکصد و بیست سال درگیرى و فتنه بود و اسلام میان آنان صلح برقرار کرد.

اصلاح و آشتى دادن، سبب دریافت بخشودگى و رحمت از جانب خداوند شمرده شده است. «ان تُصلحوا و تتّقوا فانّ اللَّه کان غفوراً رحیماً»( نساء، 129) و هر کس واسطه‏گرى خوبى میان مسلمانان انجام دهد، پاداشِ در شأن دریافت خواهد کرد. «مَن یَشفَع شَفاعةً حَسنة یَکن لَه نَصیبٌ منها»( نساء، 85)

اسلام براى اصلاح میان مردم، احکام ویژه‏اى قرار داده است، از جمله:

1. دروغ که از گناهان کبیره است، اگر براى آشتى و اصلاح گفته شود، جرم و گناهى ندارد. «لا کِذبَ على المُصلِح»( بحار، ج‏69، ص‏242)

2. نجوا و درگوشى سخن گفتن که از اعمال شیطان و مورد نهى است،( مجادله، 10) اگر براى اصلاح و آشتى دادن باشد، منعى ندارد. «لا خَیرَ فى کثیر مِن نَجواهم الاّ مَن اَمر بِصدَقةٍ او مَعروفٍ او اِصلاح بین النّاس»( نساء، 114)

3. با اینکه عمل به سوگند، واجب و شکستن آن حرام است، امّا اگر کسى سوگند یاد کند که دست به اصلاح و آشتى دادن میان دو نفر نزند، اسلام شکستن این سوگند را مجاز مى‏داند. «وَلاَ تَجْعَلُواْ اللّهَ عُرْضَةً لِّأَیْمَانِکُمْ أَن تَبَرُّواْ وَتَتَّقُواْ وَتُصْلِحُواْ بَیْنَ النَّاسِ»( بقره، 224)

4.با اینکه عمل به وصیّت، واجب و ترک آن حرام است، امّا اگر عمل به وصیّت، میان افرادى فتنه و کدورت مى‏آورد، اسلام اجازه مى‏دهد که وصیّت ترک شود تا میان مردم صلح و صفا حاکم باشد. «فَمَنْ خَافَ مِن مُّوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلاَ إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» ( بقره، 182)

آشتی دادن مومنین

اسلام، مسلمانان را موظف به خاموش کردن آتش نزاع‏ ها و کینه ‏ها کرده است. حضرت علی علیه‏السلام در وصیت نامه خود به فرزندان و همه کسانی که گفته او به آنها می‏رسد، توصیه می‏کند:

« أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِکُم‏»[ سید رضی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نوبت 26، نامه 47]

شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من بدو رسد سفارش می‏کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می‏گفت: آشتی دادن میان مردمان، بهتر است از نماز و روزه سالیان.

در حدیثی از امام علی علیه‏السلام آمده است:

« لَأَنْ أُصْلِحَ بَینَ اثْنَینِ أَحَبُّ إِلَی مِنْ أَنْ أَتَصَدَّقَ بِدِینَارَین‏»[ همان، ج‏2  ص 209]

اگر میان دو نفر به منظور اصلاح و آشتى، میانجی‌گرى کنم در نظر من از دو دینار صدقه دادن برتر است. 

نجوا و درگوشى سخن گفتن که از اعمال شیطان و مورد نهى است، اگر براى اصلاح و آشتى دادن باشد، منعى ندارد. «لا خَیرَ فى کثیر مِن نَجواهم الاّ مَن اَمر بِصدَقةٍ او مَعروفٍ او اِصلاح بین النّاس»

استحکام جامعه و مهربانی و دوستی بین ارکان آن، از نیازهای اساسی جامعه بشری است. خداوند متعال در قرآن کریم با به کار بردن تعبیر زیبای «صلح و آشتی» مردم را به اختلاف زدایی در زمینه حقوقی دعوت می‏کند و می‏فرماید:

«فَاتَّقُواْ اللّهَ وَأَصْلِحُواْ ذَاتَ بِیْنِکُمْ وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ إِن کُنتُم مُّۆْمِنِینَ»[ انفال/1]

« پس از خدا پروا دارید و با یکدیگر سازش نمایید، و اگر ایمان دارید از خدا و پیامبرش اطاعت کنید.»

همچنین در مورد توصیه به اخوت و برادری می‏فرماید:

«إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ»[ حجرات/10]

در حقیقت مۆمنان با هم برادرند، پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید، امید که مورد رحمت قرار گیرید.

اصلاح بین مۆمنان آن‏قدر ارزش و اهمیت دارد که اگر نهاد ویژه و بودجه خاصی هم برای این هدف منظور شود، کاملاً منطقی و به جا است. امام علی علیه‏السلام در وصیت‏نامه خویش در خطاب به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام می‏فرماید: از جد شما شنیدم که می فرمود:

« إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ »[ مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار ،ج‏73 ، ص43]

اصلاح بین مردم از هر نماز و روزه (مستحبّى) بهتر و گرانقدرتر است.