درباره گروهی که همه آتش‌ها از گور آنهاست
بسم الله
اوضاع مصر دوباره ریخته است بهم و در این کشور کنار نام «اخوان المسلمین» کلمه دیگری هم زیاد شنیده می‌شود: «سلفی‌ها». در سوریه هم وقتی خبر سربریدن کودکان به میان می‌آید باز همین کلمه تکرار می‌شود. فتوای جهاد نکاح را هم بیرون آمده از زبان همین «سلفی‌ها»ی تونس می‌دانند. کشتار شیعیان و حتی سنی‌های هند و پاکستان هم زیر سر همین‌هاست گویا. ماجرای اقدامات آنها در افغانستان هم که سری دراز دارد.
خلاصه بیشتر اخبار و تصاویر دردآوری که این روزها مخابره می‌شود رد پای «سلفی‌ها» به چشم می‌آید. اما اینها چه کسانی هستند؟ چه مرام و مسلکی دارند؟ کجا و در چه زمانی شکل گرفتند و ریشه در چه فکر و اندیشه‌ای دارند؟ در طول تاریخ چه اقداماتی کرده‌اند و تبعات این اقدامات چه بوده است؟
همه این سوالات جواب‌های دارند که خیلی از ما از آنها بی‌خبریم و فقط با یکی دو جمله و ربط دادن آنها به وهابیت و اگر خیلی بصیر باشیم، به آمریکا و انگلیس از زیر بار پرسش‌ها شانه خالی می‌کنیم. اما واقعیت آن است که شناخت این گروه فواید فراوانی دارد و از آن مهمتر اینکه حقایقی را روشن می‌کند که درک و تحلیل حوادث منطقه را آسان می‌گرداند.
کتاب «ماضی استمراری» نوشته سعید زاهدی اثری کم‌حجم، خوش دست، زیبا، غنی و نسبتا جامع درباره سلفیه است. «سلفی‌گری در جهان اسلام از وهابیت تا القاعده» زیر عنوان درج شده بر جلد این کتاب است 168 صفحه‌ای است. قطع رقعی آن باعث می‌شود تا صفت خوش‌دست را مبالغه آمیز ندانیم و طراحی جلد زیبایش را نادیده نگیریم؛ هر چند که همه اینها در برابر نام زیبا و پرمعنایش چیزی نیست.
اما محتوای کتاب؛ نویسنده در پیش‌گفتار بسیار مجمل به تعریف لغوی «سلفی‌گری» پرداخته و بعد بسیار گذرا به روند شکل‌گیری این اندیشه می‌پردازد:
«"بهترین امت من کسانی هستند که هم عصر من‌اند، بعد انها که بعد از انها می‌آیند و بعد آنها که بعدتر می‌آیند" با استناد به این حدیث گروهی از مسلمانان می‌گویند در فهم و تفسیر دین فقط همین سه نسل، که پیامبر(ص) فرموده‌اند، اصل است و ما باید تنها به آنها مراجعه کنیم. این گروه خود را سلفی (پیرو سلف= گذشته) می‌نامند و گویا اولین بار احمد بن حنبل این ایده را مطرح کرده است و ابن تیمیه ایده او را پی گرفته و به اندیشه جدید بدل کرده است.»
بعد از این مرور چند صفحه‌ای که ذهن را آماده ورود به بحث می‌کند، فصل اول کتاب آغاز می‌شود. در این فصل ایده اولیه سلفی‌گری توضیح داده شده و با مروری بر مکاتب فقهی و کلامی اهل سنت، زمینه‌هایی را که به بروز این گرایش انجامیده است برشمرده شده است. این پیشینه کمک می‌کند بهتر بفهمیم که چرا استدلال‌های دینی سلفی‌های امروزی میان مردم مقبول است.
بررسی پیدایش و گسترش سلفی‌گری در عربستان و بنیان‌های شکل‌گیری وهابیت محور مطالب بخش دوم است. سلفی‌گری در هند(و به تبع آن پاکستان) و سلفی‌گری در مصر مطالب فصول‌های سوم و چهارم است. مطالبی که کمک می‌کنید درک و تحلیل درستی از ماجراها و اتفاقات تروریستی هند و پاکستان و مصر داشته باشیم.
بعد از این چهار فصل تاریخی، نوبت به سه فصل معاصرتر می‌رسد. فصل پنجم اتحاد سلفی‌های مصر، عربستان و هند را در افغانستان و جنگ با شوروی بازشناسی می‌کند. وقوع انقلاب اسلامی و تاثیر آن در اتفاقات این دوره خود را نمایان می‌کند.
فصل ششم به بررسی اختصاصی گروهی از سلفی‌ها یعنی طالبان در افغانستان می‌پردازد. فصل انتهایی هم با پرداختن به تشکیل القاعده بعد از جنگ در افغانستان کتاب را به پایان می‌برد. مطالب این فصل به شدت خواندنی است.
کتاب «ماضی استمراری» نشر عابد با حجم نه چندان زیاد و قیمت چهار هزار تومانی منبع بسیار مناسبی است که می‌تواند خواننده را با سلفی‌گری آشنا کند. اندیشه‌ای که شاید بتوان گفت همه آتش‌های منطقه از گور آنها بلند می‌شود.