جامعه شایعه ساز آسیب پذیر است/ اعتماد به رسانه بازار شایعه سازی را مختل می‌کند

روح‌الله مهرجو استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی در گفتگو با خبرتگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، با بیان اینکه در طول تاریخ همواره شایعه ابزار در دست قدرت‌ها بوده تا بتوانند با استفاده از آن به اهداف سیاسی خود دست یابند اظهار کرد:، اما این جامعه است که می‌تواند با ارتقاء سطح آگاهی و دانایی خود بر دور باطل شایعه پایان بخشد.

روح‌الله مهرجو با اشاره به اینکه شایعات در جوامعی که شفافیت وجود ندارد بیشتر دامن زندگی مردم را می‌گیرد افزود: اغلب وقتی از مجاری رسمی اخبار به دست مردم نمی‌رسد، بازار شایعه داغ می‌شود و انسان ناخودآگاه ذهن خود را برای پذیرش اخبار غیر رسمی آماده می‌کند.

وی با بیان اینکه شایعه سازی در دو بعد شخصی و سیاسی قابل تشریح است تصریح کرد: برخی از مردم هستند که ناخواسته به شایعات دامن می‌زنند و به دلیل ناآگاهی مسؤول پخش آن می‌شوند، اما برخی نیز آگاهانه و با اهداف خاصی دست به این کار می‌زنند.

استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی با تأکید بر اینکه در برخی از جوامع مردم به راحتی درباره دیگران قضاوت و نتیجه گیری خود را اعلام می‌کنند ادامه داد: همین اعلام نتایج قضاوت باعث می‌شود که سخنان سینه به سینه در سطح جامعه گسترش یابد.

مهرجو با بیان اینکه بدون تردید دولت در این زمینه وظیفه دارد که آموزش‌های لازم را به انواع مختلف ارائه دهد خاطرنشان کرد: در جامعه اسلامی وقتی غیبت یک عمل نکوهیده مطرح می‌شود به دلیل جلوگیری از شایعه سازی است.

وی با اشاره به اینکه ممکن است این شایعات زندگی انسان‌ها را در معرض خطر قرار دهد و صدمات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد گفت: بنابراین اگر در جامعه‌ای شایعه سازی به راحتی انجام شود می‌توانیم بگوییم درصد امنیت روانی افراد کاهش می‌یابد و ممکن است تأثیر نامطلوبی را بر زندگی مردم بگذارد.

استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی با بیان اینکه هنرمندان و فعالان اجتماعی نیز در حوزه تضعیف فرهنگ غلط شایعه سازی وظایفی دارند اظهار کرد: فیلم سازان، کارگردانان، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و سایر هنرمندان باید از توانایی خود در راه تعدیل فرهنگ‌های غلط بهره بگیرند و یک فرهنگ غلط را به جامعه به منظور پیشگیری از آن نشان دهند.

مهرجو با بیان اینکه در ابعاد سیاسی نیز شایعه برای یک کشور، سمی مهلک است افزود: اگر بازار شایعه پراکنی در باره شخصیت‌ها و رخداد‌های فرهنگی داغ باشد، آن جامعه آسیب‌پذیر بوده و معادلات قدرت بر مبنای شایعات غلط استوار می‌شود که در نهایت به تضعیف حقوق مردم و پایمال شدن آن منجر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در جوامعی که مسؤولان با مردم کمتر صحبت می‌کنند و رسانه‌ها از اثر بخشی لازم برخوردار نیستند شایعه سازی به ابزاری برای رقابت بدل می‌شود تصریح کرد: در این میان باید مراجع رسمی اعتماد مردم را کسب و با صداقت با آنان سخن بگویند.

استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی با بیان اینکه وقتی اعتماد به رسانه‌های معتبر وجود داشته باشد بازار شایعه سازان نیز کساد خواهد شد ادامه داد: زمانی که یک نگرش مبنی بر بی اعتمادی در جامعه شکل بگیرند، مردم به شایعات که از طریق منابع غیر رسمی منتشر می‎شود گوش می‌سپارند.

مهرجو با بیان اینکه برخی از افراد برای کسب قدرت از شایعات برای مسموم سازی فضای جامعه استفاده می‌کنند خاطرنشان کرد: با این ترفند است که برخی حق را باطل و باطل را حق نشان می‌دهند و در طول تاریخ شاهد نمونه‌های فراوانی هستم.

وی در ادامه به مسائلی، چون بیماری‌های واگیر دار و میزان تلفات آن نیز اشاره کرد و گفت: در شرایط بحرانی شایعه سازی می‌تواند باعث بروز رفتار‌های نادرستی شود که به اتفاقاتی، چون هجوم خرید برای یک کالا که در نتیجه آن کمبود و گرانی منجر شود.

استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی با بیان اینکه این اتفاقات برای مردم هزینه بردار است اظهار کرد: وقتی یک بیماری در کشور وارد می‌شود و امکان دارد خطرناک باشد، شایعات می‌تواند شرایط را از کنترل مسؤولان خارج کند و آسیب‌های بیشتری به مردم وارد شود.

مهرجو با تأکید بر اینکه وقتی امنیت روانی جامعه بر هم بخورد، حقیقت شنیده نمی‌شود افزود: زمانی که مردم یک شایعه را باور کنند هرچه واقعیت هم گفته شود، تأثیری نخواهد داشت و تنها گذشت زمان است که می‌تواند حقیقت را روشن کند.
وی با اشاره به اینکه امروز فضای مجازی و کانال‌های اطلاع رسانی غیر رسمی باعث ترویج و گسترش بیشتر شایعات می‌شوند تصریح کرد: زمانی که به راحتی می‌توان یک پیام را در فضا‌های مجازی منتشر شود، تشخیص سره از ناسره دشوار می‎شود.

استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی با بیان اینکه یکی از آسیب‌های فضای مجازی انتشار اخبار نادرست است ادامه داد: بنابراین می‌بینیم که بازار تکذیب نیز داغ می‌شود و به طور مداوم شاهد اطلاعیه‌هایی هستیم که ممکن است به اندازه خبر دورغ منتشر نشود.

مهرجو با بیان اینکه شایعه سازی در زمانی که بیماری هم گیر می‌شود بسیار خطرناک خواهد بود خاطرنشان کرد: تنها اقدامی که در این میان حائز اهمیت است شناخت رسانه‌های معتبر و منابع رسمی است که بتوان به آن دسترسی داشت.

وی با اشاره به اینکه منابع رسمی و نظام‌های اطلاعاتی باید در شرایط فعلی جامعه در هر لحظه و زمان در دسترس باشند گفت: اینجا کارشناسان حوزه اطلاع رسانی می‌توانند نقشی سازنده ایفا کنند و ملاک‌های تشخیص اخبار صحیح را بیان کنند.

استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی تصریح کرد: امروز باید مهارت کسب اخبار صحیح را به مردم جامعه بیاموزیم و دانش آموزان و دانشجویان را با این اصول آشنا کنیم.

مهرجو تأکید کرد: باید مردم به این درک برسند که از انتشار اخباری که از صحت آن اطلاع ندارند خودداری کرد و مهارت کسب خبر صحیح را بیاموزند.