بوم‌گردی آیا می‌تواند برای گردشگری ایران سودمند باشد؟ در جستجوی آرامش

جهان ورزش - تاریخ: ۱۳۹۷/۱۱/۲۴ 
گروه ایرانشهر- روح‌الله مهرجو: حفظ خانه‌های قدیمی و توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم به اقتصاد کشور و هم به آرامش روحی و روانی جامعه کمک می‌کند.
این روزها همه انسان‌ها به دنبال فرصتی هستند که از تکنولوژی و دغدغه‌های جامعه مدرن و توسعه‌یافته فرار کنند و دقایقی را در آرامش بگذرانند. متاسفانه عطش انسان برای پیشرفت و توسعه باعث شد که بسیاری از میراث گذشتگان از بین بروند و ساختمان‌های بتنی و سیمانی در گوشه و کنار شهرها‌ رشد کنند و خود را به‌عنوان نماد مدرنیته به رخ انسان‌ها بکشانند. برج‌ها به‌عنوان نماد توسعه‌یافتگی مطرح شدند و این باور به وجود آمد که هرچه ساختما‌ن‌ها بزرگ‌تر باشند، درصد مدرنیته شدن و توسعه‌یافتگی بیشتر می‌شود و صاحبان و شهر و کشور می‌توانند بیشتر به خود ببالند. در این میان خانه‌های دلباز قدیمی با حوض‌های بزرگ و کوچک آبی‌رنگ وسط حیاط، همراه با باغچه‌های بزرگ و کوچک لِه شدند تا ساختمان‌های بزرگ خلق شوند و توسعه‌یافتگی را به رخ همگان بکشانند. در این میان کمتر مدیری در سطح کشور و البته شهرها به این فکر می‌کرد که باید از میراث گذشتگان حفاظت و آن را ترمیم و بازسازی کرد. کمتر مدیری به این فکر کرد که باید داشته‌های قدیمی را حفظ کرد و راهکارهایی اندیشید. به‌عنوان مثال باید ارزش مادی خانه‌های قدیمی که وجب به وجب آن ارزشمند و نشان‌دهنده تاریخ و تمدن این کشور بود را به قدری افزایش می‌دادند که حفظ آن یک سرمایه بزرگ به حساب می‌آید و حتی قیمت آن‌ها از آپارتمان‌های لوکس و خانه‌های ویلایی دوبلکس مدرن بیشتر می‌بود تا همه برای حفظ آنان تلاش کنند‌ اما متاسفانه صاحبان این خانه‌ها از ترس اینکه میراث فرهنگی نسبت به آن ادعایی داشته باشند سعی در تخریب و یا فروش آن می‌کردند تا از نظر اقتصادی متضرر نشوند.
البته امروز صندوق احیاء و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی ایجاد شده است و به دنبال حفظ بافت‌های فرهنگی و قدیمی است. این صندوق با توسل به تغییر کاربری و تبدیل خانه‌ها‌ به رستوران‌های سنتی و هتل‌های قدیمی به دنبال آن است تا برای مردمی که خواهان آسودگی خیال و آرامش هستند و در جستجوی کنجی می‌گردند تا در آن‌ها آرام گیرند، فرصت مناسبی را فراهم و با خلق یک منفعت اقتصادی انگیزه‌ای برای حفظ این امکان قدیمی ایجاد کند.
اگرچه بهتر این بود که مدیران خواهان توسعه و پیشرفت از همان ابتدا به جای اینکه بر خانه‌های قدیمی نام بافت فرسوده بگذارند و برای تبدیل آن‌ها به ساختمان‌های بی‌روح امروزی تسهیلات میلیونی در نظر بگیرند، مردم را تشویق می‌کردند تا خانه‌های قدیمی با آن درهای چوبی و اروسی‌های رنگارنگ رویایی و حوض وسط حیاط حفظ شود و مردم در خانه‌هایی که مامن آرامش است، زندگی کنند. کودکان آزادانه در حیاط‌ها و اتاق بزرگ که سقف بلند آن باعث ابهت و بزرگی خانه بود، بدوند و کسی از ترس مزاحمت همسایه‌ها آنان را وادار به سکون و سکوت نکند و در نهایت تبلت و تلفن همراه و ایکس باکس را به دست آن‌ها ندهد. در این مقال، مجال آن نیست که به عواقب این اتفاق پرداخت و باید آن را به متخصصان علوم اجتماعی، روانشناسان و جامعه‌شناسان سپرد.
اما امروز اقدامی که برای حفظ این بافت‌های قدیمی در شهرها و روستاها ساری و جاری شده است، احداث خانه‌های بوم‌گردی است که با استقبال بی‌نظیر گردشگران داخلی و خارجی روبه‌رو شده است به طوری که برخی از این اماکن تا ماه‌ها بعد نیز رزرو هستند. 
استان‌هایی چون فارس، هرمزگان و ... توانستند از این فرصت به‌خوبی استفاده کنند و بسیاری از گردشگران را به روستاها بکشانند که شاید کمتر از شهرها به درد مزمن تخریب بافت قدیمی به منظور مدرن شدن دچار شدند و هنوز خبری از آن خانه‌هایی که هر خشت آن با عشق بنا نهاده‌ شده است، هست. هنوز همه خانه‌های روستایی با نام مقاوم‌سازی و بهسازی به یک دخمه که با فرهنگ و جامعه روستایی همخوانی ندارد، تبدیل نشدند. 
استقبال مردم از این خانه‌های قدیمی که به یک اقامت‌سرا و یا هتل بدل شدند نشان می‌دهد که فطرت انسان با این نوع اماکن همخوانی دارد و معماران قدیمی بیشتر از مهندسان امروزی با فطرت و سرشت انسان آشنا بودند و مَسکنی که مُسکن دردهای آدمی است را می‌ساختند. 
در این میان اگرچه دیر شده است و بسیاری از خانه‌های تاریخی و رویایی این مرز و بوم زیر چکمه آهنین مدرنیته لِه شدند، اما توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی این فرصت را به شهرهای قدیمی و به‌ویژه روستاها داده است که جمعیت خود را حفظ کنند و یک راه امن و پایدار برای تامین معیشت بیابند و از صنعت بی‌نظیر و پولساز گردشگری بهره‌مند شوند. با اهمیت بیشتر به خانه‌های بوم‌گردی به‌ویژه در روستاها می‌توانیم سالانه میزبان میلیون‌ها گردشگر خارجی باشیم که در روستاهای با‌صفا و ماندگار سراسر ایران زمین حاضر می‌شوند‌ ارز داخل کشور کنند و فرهنگ بی‌نظیر ایرانی اسلامی را از نزدیک مشاهده کنند. 
البته تنها نباید به این مسئله اکتفا کرد‌ بلکه باید افراد را بیشتر ترغیب کرد که به حفظ خانه‌های قدیمی بپردازند و حتی نسبت به ساخت خانه‌هایی به شیوه‌های قدیمی روی بیاورند. در محله‌هایی بازآفرینی به جای تخریب و علم کردن آپارتمان‌های بتنی و بی‌روح، سازندگان را ترغیب کنند که خانه‌های قدیمی با شاخصه‌های معماری اصیل اسلامی ایرانی بسازند و مردم را برای سکونت در این منازل تشویق کنند. امروز اروپا که ابداع‌کننده آپارتمان پس از جنگ جهانی دوم بود، در حال توقف این روند و حتی تخریب آپارتمان‌ها است تا انسان را در محیطی که برای روح و روانش مناسب است سکنی دهد و ما نیز نباید در این حوزه بیش از اندازه زیاده‌روی کنیم و بازگشت در مسیر حقیقی را دشوار کنیم. 
گرچه با همه‌گیرتر شدن بومگردی در میان ایرانیان، تعداد خانه‌هایی که به اقامتگاه‌های بومگردی تبدیل می‌شوند افزایش یافته و بومگردی از اهداف خود فاصله گرفته است اما جلوگیری از تخریب خانه‌های قدیمی و میراثی با تغییر کاربری یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این نوع گردشگری بوده است. گرچه این رشد یکباره اقامتگاه‌های بومگردی مورد انتقاد کارشناسان گردشگری بوده اما با این حال روند ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی نتوانسته براساس چشم‌اندازی که سازمان میراث فرهنگی کشور برای آن درنظر گرفته رشد داشته باشد. تعداد اقامتگاه‌های بومگردی تا مردادماه 96، ۶۶۹ واحد بوده است. براساس همین آمار ۴ استان کشور با‌وجود منابع طبیعی و ظرفیت بالای روستایی، سهمی از این آمار نداشته‌اند. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سال 95 اعلام کرد که تا ۵ سال پس از آن قصد دارد شمار بومگردی‌ها را به ۲۰۰۰ واحد برساند، طرحی که انتقادهای زیادی را به همراه داشت.