خطبه شعبانیه پیامبر(صلی الله علیه وآله)؛ دستورالعمل جامع بندگی خداوند در ماه رمضان

بسم الله

خطبه مبارکه شعبانیه پیامبر صلی الله علیه وآله در واقع دستورالعملی جامع و قابل عمل در همه زمان‌ها، مکان‌ها و برای همه‌ افراد است و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این خطبه به مردم بشارت رسیدن فصل بهار روح، جان و قدس‌، یعنی بهار رمضان را مژده دادند.

 حجت‌الاسلام و المسلمین رضا حق‌پناه، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی ، به بیان ویژگی‌های ماه مبارک رمضان در خطبه شعبانیه منقول از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله پرداخت و در این رابطه عنوان کرد: ماه رمضان ماه نزول قرآن و نزول غالب کتب آسمانی بر پیامبران الهی علیه السلام است. ما انسان‌ها در طول زندگی خاکی خود که در روی زمین داریم، گاهی چنان غرق در مادیت و خودخواهی و دنیا می‌شویم که از عالم ملکوت غافل می‌شویم و در واقع اصل خود را فراموش می‌کنیم.

وی افزود: گاهی در چنین صحنه‌هایی است که خداوند عالم فرصت‌هایی را پدید می‌آورد تا ما متنبه عالم ملکوت، عالم غیب و عالم قدس الهی شویم؛ یکی از آن فرصت‌ها فرصت ماه مبارک رمضان است، فلسفه ماه رمضان آن‌طور که قرآن فرموده، رسیدن به تقوا است؛ تقوا در زمینه‌های مختلف فردی، اجتماعی، سیاسی، مالی، عفت عمومی و تقوای فکری داشتن و در دیگر ابعاد انسانی مطرح است و انسان در هر بُعدی نیاز به تقوا دارد.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: پیغمبر اسلام صلی الله علیه وآله در خطبه شعبانیه که در جمعه آخر ماه مبارک شعبان بیان فرمودند و به مردم مژده و بشارت رسیدن فصل بهار روح، جان و قدس‌ یعنی بهار رمضان را مژده می‌دادند، مردم را به نکاتی درباره عبادت فردی و اجتماعی، رسیدگی به ایتام مستمندان و نیازمندان، تلاوت قرآن دعوت فرمودند و تمام چیزهایی که در این خطبه می‌بینیم و پیغمبر اسلام صلی الله علیه وآله در توصیه‌هایشان فرمودند، نفی انسانیت در اوست؛ چه انسانیت خود، فرد و چه دیگران و اگر کسی به آنچه که در همین خطبه است، پایبند باشد، حالت توازن، تعادل، برادری، اخوت و رفع کدورت در او ایجاد خواهد شد.

 

وی افزود: در واقع رسول اکرم صلی الله علیه وآله در این خطبه برای اینکه چگونه زندگی کنیم، راه‌کارهایی را بیان فرمودند و شاید هدف ایشان تفهیم همان تقوایی است که در آیه مبارکه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید، روزه بر شما مقرر شده است همان‌گونه که بر کسانى که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود باشد که پرهیزگارى کنید»(بقره/183) آمده است. اگر کسی بپرسد تقوای مورد اشاره در این آیه چیست و چه طور می‌شود روزه بگیریم و به تقوا برسیم، پاسخ آن در بیانی است که رسول اکرم صلی الله علیه وآله در خطبه مبارکه شعبانیه فرمودند و آشنایی و پایبندی و عمل به آن درصد زیادی از دسترسی به تقوایی که قرآن کریم خواسته را در پی دارد.

 

حق‌پناه با اشاره به فرازهایی از خطبه شعبانیه پیامبر صلی الله علیه وآله در ادامه گفت: پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند که ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورده؛ ماهی که نزد خدا برترین ماه‌هاست، روزهای آن برترین روزها است، شب‌های آن برترین شب‌ها است و ساعات آن برترین ساعات است و بعد از این مقدمه فرمودند: این ماه ماهی است که در آن به مهمانی خدا دعوت شدیم و مورد کرامت و احترام خدا قرار گرفته است. نفس‌های شما در آن حکم تسبیح دارد، خواب شما عبادت، عمل شما مقبول درگاه الهی و دعای شما در آن مستجاب است؛ با نیت‌های صادق و قلب‌های پاک از خدا بخواهید که شما را موفق به روزه گرفتن در این ماه و تلاوت قرآن در آن کند، زیرا شقی و بدبخت و دور از سعادت کسی است که در این ماه که دریای رحمت الهی در آن موج می‌زند، از رحمت و مغفرت الهی محروم بشود.

 

وی افزود: رسول اکرم صلی الله علیه وآله بعد از این مقدمه دستور فرمودند به اینکه صدقه به نیازمندان داده شود و به بزرگترها احترام گذاشته شود، به کوچکترها محبت روا داشته شود و صلحه رحم انجام شود، زبان از بدگویی و پرگویی حفظ شود، چشم و گوش از گناه باز داشته شود و یتیمان و بینوایان نوازش شوند؛ گناهانی که پشت انسان را سنگین کرده است، انسان در این ماه از آن‌ها توبه کند و به خصوص فرمودند که این ماه فصل دعا مخصوصا در هنگام نمازها است.

 

حق‌پناه گفت: پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله راجع به اهمیت افطاری فرمودند که حتی کسی که توانایی ندارد، می‌تواند با دانه‌ای خرما یا جرعه‌ای از آب در این کار خیر شرکت کند و به دیگران کمک کند و همه نشان‌دهنده کمک به هم‌نوعان و رسیدگی به نیازمندان است. در واقع پیامبر رحمت صلی الله علیه وآله در این ماه رحمت، مردم را به رحمت، مغفرت و مهربانی فرا خوانده است که در نتیجه این اعمال، آن رنگ خدایی که مورد انتظار آموزه‌های دینی است، در انسان جلوه پیدا کند.

 

این مدرس دانشگاه علوم اسلامی رضوی افزود: در پایان خطبه هم فرمودند که درهای بهشت در این ماه گشوده است. از خدا بخواهید که این درها را به روی شما نبندد و از خدا بخواهید درهای دوزخ را به روی شما نگشاید؛ یعنی الان فصل عبادت، فصل نیکی خداوند به عالم است و شما در این ماه مانند فرشتگان نزدیک بارگاه قدس الهی شدید، بخواهید که همواره در این قرب بمانید و از دوزخ دور شوید و گناه را ترک کنید. همیشه از خدا بخواهید که درهای دوزخ که با انجام گناه روی انسان باز می‌شود، به روی شما بسته بماند؛ یعنی مرتکب کار حرام و غیر دستور الهی نشوید.

 

این پژوهشگر قرآن و حدیث در ادامه گفت: پیامبر صلی الله علیه وآله در فراز دیگر این خطبه فرمودند: شیاطین در این ماه در زنجیر هستند. از خدا بخواهید که آن‌ها را بر شما مسلط نکند. جالب است که در همین خطبه امیر المومنین علیه السلام از جا بلند شدند و گفتند یا رسول‌الله! برترین و بهترین اعمال در این ماه چیست؟ رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: پرهیز از گناهان و دوری از چیزی‌هایی که خداوند عالم آن‌ها را حرام فرموده است.

 

حق‌پناه در پایان گفت: این خطبه مبارکه در واقع دستور‌العملی جامع و قابل عمل در همه زمان‌ها، مکان‌ها است و برای همه‌ افراد قابل دسترسی است و چنین نیست که ما یک مدتی را در مکتبی درس بخوانیم تا بتوانیم این کارها را انجام بدهیم. در حقیقت دانستن این فرامین مساوی است با عمل کردن به آن‌ها؛ یعنی اگر کسی بداند و بلافاصله آن‌ها را به کار ببندد، در واقع درهای سعادت به روی او باز است و در حقیقت دانستن مقدمه عمل است؛ یعنی به مجرد این که دستورات رسول اکرم صلی الله علیه وآله را بداند و به آن معتقد باشد و آن‌ها را به کار ببندد و انجام بدهد، می‌تواند به سعادت برسد و خود و اطرافیانش را جزء سعادتمندان درگاه الهی قرار بدهد.