تکامل برزخی
بسم الله
برای مۆمنان و انسانهایی که در دنیا با سعی و کوشش خود را در مسیر حق نگه داشتند و تحت ولایت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ مطیع دستورات آنها بودند بهره هایی در عامل برزخ وجود دارد.
بررسی تکامل در برزخ
بررسی این بحث باید در چند محور ارائه شود تا همه زوایای آن کاملاً روشن گردد:
1 . قبل از هر مطلبی باید معلوم شود که برزخ کجا و چه عالمی است؟ برزخ به معنی چیزی است که در میان دو شی حایل شود. و مراد از برزخ که بعد از دنیا و قبل از قیامت وجود دارد آن است هنگامی که روح از بدن جدا می‌شود پیش از آن که بار دیگر در قیامت به بدن اصلی بازگردد، در عالمی که میان دو عالم (دنیا و قیامت) است قرار خواهد داشت.
2 . بر اساس معارف اسلامی که از قرآن و روایات بدست می‌آید جای هیچ گونه تردیدی در تکامل برزخی نیست مثلاً در روایتی آمده که روزی حضرت عیسی مسیح ـ علیه السّلام ـ از کنار قبری عبور کرد، به اذن الهی و براساس علم غیب صاحب آن قبر را در عذاب دید، سال بعد از کنار همان قبر گذشت و صاحب قبر را معذّب نیافت، از پیشگاه الهی درخواست نمود که او را از علت تغییر وضع آگاه سازد، خداوند به حضرت مسیح وحی فرستاد که صاحب قبر فرزند صالحی ازخود بجای گذارده بود ، او در این فاصله بالغ شد و به دو کار خیر دست زد یکی آن که راهی را برای عبور مردم اصلاح نموده و آن دیگر یتیمی را مسکن و مأوی داد و من گناه این پدر را به احترام عمل فرزند نیکوکارش بخشیدم.
گذشته از این در روایت فراوانی اصرار شده که بازماندگان اموات باید خیرات و صدقات به نیت اموات‌شان انجام دهند و برای آنان طلب آمرزش نمایند از این گونه معارف اسلامی به آسانی بدست می‌آید که در برزخ تکامل وجود دارد.
پس از نظر متون دینی تکامل برزخی قطعی است و گرنه آن همه سفارش درباره اموات نمی‌شد.
3 . مسأله تکامل برزخی در آثار عرفانی نیز به تفصیل بحث شده و به طور کلی عرفا بر آن هستند که تکامل برزخی حقیقت انکارناپذیری است یکی از بزرگان اهل معرفت در این باره می‌گوید: (بعد از ارتحال از سرای فنا و انتقال به دار بقاء بندگان را ترقی حاصل شود {تکامل دارند} عارف عربی به این مسأله اصرار دارد که برخی از بزرگان مانند جنید و شبلی و ابو یزید را در عالم مکاشفه دیده‌اند که تکامل برزخی برای آنان حاصل شده است. اما باید توجه داشت که این ترقی مخصوص طایفه‌ای خاصی نیست مثلاً اینکه بسیاری از حقایق برای انسان کشف می‌شود و یا از باطن اعمال خود آگاه می‌گردد و مانند آنها در حقیقت نوعی ترقی و تکامل است)
4 . از نظر فلسفی نیز درباره تکامل برزخی به تفصیل بحث شده و در مجموع تکامل برزخی مورد قبول فلاسفه قرار گرفته است مثلاً بوعلی سینا می‌گوید: «جسم و بدن در وجود نفس شرط است اما نفس در بقای خود نیازی به بدن و جسم ندارد و شاید نفس وقتی از بدن جدا می‌شود و اگر هنوز کامل نشده باشد بدون بدن نیز می‌تواند کامل شود زیرا بدن در تکمیل نفس شرط نیست.»
و هم‌چنین در جای دیگر از تعلیقات می‌گوید: همان گونه که نفس و روح در حالت خواب بدون کمک قوای بدن می‌تواند فیض‌هایی را دریافت کند، در حالی که بدن در برزخ همراه او نیست نیز می‌تواندبدون کمک بدن فیض‌هایی را دریافت کند.
بنابر آنچه گفته شد معلوم می‌شود که از نظر متون دینی (قرآن و روایات) و معارف عرفانی و ره‌آورد فلسفی در تکامل برزخی جای تردید نیست.
حال که در برزخ تکامل وجود دارد در کنار این تکامل آیا ما در عالم برزخ می توانیم از وجود ائمه بهره مند باشیم ؟
بهره مندی از ذوات مقدس اهل بیت ـ علیهم السلام ـ محدود به دنیا نیست بلکه در آخرت و حیات پس از مرگ نیز ما از آن حضرات بهره مند می شویم چون که آنها واسطه فیض پروردگار عالم هستند و این وساطت شامل همة موجودات در هر عالمی می شود. در زیارت جامعه کبیره می خوانیم «و امناء الرحمان» ائمة ـ علیهم السلام ـ امینان رحمت حق هستند.
البته اگر کسی در سیر صراط مستقیم باشد و عقاید و اعمال خود را هماهنگ با دستورات خداوند بکند بهره های خاصّی از این حضرات خواهد برد از جمله اینکه در هنگام جان دادن و مفارقت روح از بدن این شخصیت های بزرگوار بر بالین انسان مۆمن خواهند آمد که لذّت وصف ناپذیری را از مۆمن خواهد چشید.
در روایتی از قول سدیر الصیرفی آمده است که به امام صادق ـ علیه السلام ـ عرض کردم ای پسر رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فدایت شوم آیا مۆمن از قبض روح خود اکراه دارد؟
حضرت ـ علیه السلام ـ فرمود به خدا قسم نه. آن هنگام که ملک الموت برای قبض روحش در رسد (ابتدائاً) اظهار ناراحتی می کند ملک الموت به وی می گوید: ای ولیّ خدا ناراحت نباش قسم به خدایی که مبعوث کنندة محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ است ما برای تو از پدری مهربان نیز مهربانتریم دیدگانت را بگشای و بنگر. سپس حضرت رسول امیرالمۆمنین، فاطمه، حسن و حسین و فرزندانِ امام آنان برای شخص مجسّم می گردند. در این هنگام ملک الموت می گوید: این رسول خدا، امیرالمۆمنین، فاطمه، حسن و حسین و ائمه هستند که همنشینان تو هستند مختصر دیدگانش را می گشاید و نداگری از جانب حق او را می خواند و می گوید: ای نفسی که به محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ و اهل بیتش آرامش یافتی، بازگرد به سوی پروردگارت در حالی که ولایت ائمه را پذیرفته و بدان خرسندی و مرضیّ خدای سبحانی ،پس داخل شو در زمرة بندگانم و داخل شو در بهشتی که مهیّا ساخته ام "فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی "در این لحظه برای مۆمن هیچ امری دوست داشتنی تر از خلاص روح و لحوق به منادی نیست. (فروع کافی، ج 3، ص 127)
چه بهره مندی بالاتر از اینکه منادی به آدم بگوید تو همنشین این ذوات مقدس هستی.
بنابراین برای مۆمنان و انسانهایی که در دنیا با سعی و کوشش خود را در مسیر حق نگه داشتند و تحت ولایت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ مطیع دستورات آنها بودند بهره هایی در عامل برزخ وجود دارد.
