چرا حرص می زنی؟! رزق و روزیمان تضمین شده است!
بسم الله
مسئله تأمین و تضمین روزى به عنوان یک اصل مسلّم از اصول آفرینش در قرآن مجید مطرح است. یعنى از قرآن استفاده مى شود که تمام بندگان خدا داراى روزى مقدّر هستند و در دیوان الهى هیچ کس از قلم نیفتاده است .
بهترین راه زندگى
اکنون که معلوم شد چشم طمع به مال و منال مردم داشتن موجب ذلّت، و قطع طمع باعث عزّت است، بهترین راه این است که به آن چه خداى متعال روزى و مقدّر فرموده است راضى باشیم و آن گونه که امام سجاد علیه السلام از خدا مى خواهد ما نیز از خدا بخواهیم و عرضه بداریم: ... واجعل ذلک سببا لقناعتى بما قضیت؛ پروردگارا به من کمک کن تا بر قسمت خویش که با رضاى تو مقرون است قناعت کنم.
و نیز بگوییم: ... اللّهمّ إنّى أعوذ بک من هیجان الحرص و سورة الغضب و غلبة الحسد و ضعف الصّبر و قلّة القناعة؛ پروردگارا به تو پناه مى برم از هیجان حرص و صولت خشم و حمله حسد و ضعف صبر و کمى قناعت.
زندگى پاکیزه (حیات طیّبه)
از امیرمۆمنان على علیه السلام پرسیدند منظور از (حیات طیّبه) در آیه شریفه: مَنْ عَمِلَ صالِحا مِنْ ذَکَرٍ اوْ انْثى وَ هُوَ مُۆمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیوةً طَیِّبَةً سوره نحل: آیه 97 چیست؟
فرمود: حیات طیّبه (قناعت) است. این بود قسمتى از روایات که در باره ارزش و اهمیت قناعت از ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده است. حال به چند نکته ضرورى اشاره مى کنیم.
تأمین و تضمین روزى
چون در خلال بحث قناعت ذکرى از تقدیر روزى به میان آمد مناسب است در این مورد توضیح مختصرى داشته باشیم. مسئله تأمین و تضمین روزى به عنوان یک اصل مسلّم از اصول آفرینش در قرآن مجید مطرح است. یعنى از قرآن استفاده مى شود که تمام بندگان خدا داراى روزى مقدّر هستند و در دیوان الهى هیچ کس از قلم نیفتاده است.به نمونه اى از آیات توجه کنید:
«وَ ما مِنْ دابَّةٍ فِى الارْضِ الا عَلَى اللّهِ رِزْقُها...» سوره هود: 6 هیچ جنبنده اى در زمین نیست جز آن که روزى آن بر خدا است... «وَ کَایِّنْ مِنْ دابَّةٍ لاتَحْمِلُ رِزْقَها اللّهُ یَرْزُقُها وَ ایّاکُمْ...» سوره عنکبوت: 60 چه بسیار جاندارانى که روزى خود را همراه ندارند. خداوند آن ها و شما را روزى مى دهد... «انَّ اللّهَ هُوَ الرَّزّاقُ ذُوالْقُوَّةِ الْمَتینُ» سوره الذاریات: 58 به راستى خداوند تنها روزى دهنده و صاحب قوّت و قدرت است.
«...وَ لاتَقْتُلُوا اوْلادَکُمْ مِنْ امْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ ایّاهُمْ...»سوره انعام: 151 فرزندانتان را به خاطر فقر و نادارى نکشید که ما روزى شما و آن ها را مى دهیم «...وَ لاتَقْتُلُوا اوْلادَکُمْ خَشْیَةَ امْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ ایّاکُمْ...» سوره اسراء: 31 فرزندانتان را از ترس گرسنگى نکشید که ما روزى آن ها و شما را مى دهیم...از این آیات به طور صریح استفاده مى شود که روزى دهنده تنها خداى متعال است و اوست که روزى جانداران را تضمین و تأمین فرموده و با دقّت در این آیات و امثال آن، موضوع تضمین روزى به عنوان یک واقعیت تکوینى روشن مى شود.
کوشش و تلاش
با این که خداوند تعالى روزى را تضمین فرموده است اما از این نکته نباید غفلت ورزید که تضمین روزى بدان معنى نیست که روزى هر کس را در خانه اش مى آورند و یا از آسمان براى او مائده نازل مى کنند بلکه مقصود آن است که در عالم طبیعت منابع تأمین روزى جانداران پیش بینى شده است، چنان که قرآن مى فرماید: «... وَ قَدَّرَ فیها اقْواتَها...» سوره فصلت: 10 خداوند اقوات و روزى جانداران را در جهان به اندازه قرار داد...
ولى براى تحصیل روزى باید کوشش کرد و از منابع گسترده الهى آن را به دست آورد که: «وَ انْ لَیْسَ لِلْإنْسانِ الا ما سَعى» سوره نجم: 39 براى انسان بهره اى جز سعى و کوشش او نیست.
داستان
امام صادق علیه السلام در ضمن حدیثى فرمود: ...إنّ قوما من أصحاب رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلّم لمّا نزلت (وَ مَنْ یَتَّقِ اللّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لایَحْتَسِبُ) سوره 65: آیه 2 ـ 3 أغلقوا الابواب و أقبلوا على العبادة و قالوا قد کفینا فبلغ ذلک النّبىّ صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فأرسل إلیهم فقال ما حملکم على ما صنعتم؟ فقالوا: یا رسول اللّه تکفّل (اللّه) لنا بأرزاقنا فأقبلنا على العبادة فقال إنّه من فعل ذلک لم یستجب له علیکم بالطّلب.
هنگامى که آیه وَ مَنْ یَتَّقِ اللّهَ...سوره طلاق: آیه 2 نازل شد گروهى از اصحاب رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلم درها را به روى خود بستند و به عبادت روى آوردند و تنها کارشان عبادت خدا بود و گفتند روزى ما از طرف خدا تضمین شده است. وقتى خبر به پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلم رسید دنبال آنان فرستاد.
هنگامى که خدمت حضرت رسیدند فرمود: چه چیز شما را به این کار واداشت؟ عرض کردند: یا رسول اللّه خداى متعال طبق این آیه روزى ما را ضمانت کرده است، به همین جهت دنبال کسب و کار نمى رویم و به عبادت خدا روى آورده ایم. فرمود: هر کس این گونه رفتار کند دعایش مستجاب نمى شود، دنبال کسب و کار بروید و براى تهیه روزى کوشش کنید.
پس همان گونه که پیشوایان دینى ما براى تحصیل روزى و امرار معاش فعالیت مى کردند ما نیز وظیفه داریم براى کسب روزى فعّال باشیم.
روزى انسان از سوى خداوند تضمین شده است
با اینکه انسان وظیفه دارد براى امرار معاش و به دست آوردن روزى حلال کار کند و زحمت بکشد اما از این نکته نیز نباید غفلت ورزد که با آن همه سعى و تلاش بیش از آن چه روزى اش باشد نصیبش نخواهد شد و آن چه خداى متعال براى انسان معین فرموده است هر کجا که باشد به او خواهد رسید.
امیرمۆمنان علیه السلام در این باره مى فرماید: یا ابن آدم الرّزق رزقان رزق تطلبه، ورزق یطلبک فإن لم تأته اتاک...
اى فرزند آدم روزى دو گونه است: یکى آن که تو در جستجوى آن هستى، و دیگر آن که تو را مى جوید که اگر به دنبال آن نروى به سراغ تو مى آید...
و در وصایاى خود به فرزندش امام حسن مجتبى علیه السلام فرمود: واعلم یا بنىّ أنّ الرّزق رزقان رزق تطلبه و رزق یطلبک فإ ن أنت لم تأته اتاک...
پسرم بدان که روزى بر دو گونه است: یک نوع روزى است که به جستجوى آن بر مى خیزى، و روزى دیگرى است که به سراغ تو خواهد آمد هر چند تو سراغ او نروى...
به هر حال، آنچه مسلّم است خداى متعال روزى انسان را ضمانت کرده است، که امیرمۆمنان علیه السلام فرمود: ... قد تکفّل لکم بالرّزق؛ خداوند روزی هایتان را ضمانت کرده است .
علل و عواملى وجود دارد که در کاهش و افزایش روزى انسان نقش بسزایى دارد و از آن جا که فعلا در صدد مطرح کردن این بحث به طور تفصیل نیستیم به عنوان نمونه به چند مورد اشاره مى کنیم:
عوامل زیاد شدن روزى
1. تقوا و پرهیز از گناه: خداوند تعالى در قرآن کریم فرموده است:
«وَلَوْ انَّ اهْلَ الْقُرى امَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالارْضِ وَلکِنْ کَذَّبُوا فَاخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ» سوره اعراف: آیه 96
اگر اهالى شهرها و قریه ها همگى با هم ایمان آورند و تقوا داشته باشند درهاى رحمت و برکت را از آسمان و زمین به رویشان مى گشاییم. امّا آنان حقایق را تکذیب کردند، ما نیز آن ها را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.
و نیز فرموده است: «...وَ مَنْ یَتَّقِ اللّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا وَ یَرْزُقُهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ...» سوره طلاق: آیات 2ـ3
هر کس تقوا داشته باشد و حریم الهى را نگهدارى کند خدا براى او راه گریزى قرار مى دهد و از آن جا که گمان ندارد او را روزى مى دهد...آیه اول در مورد تقواى گروهى و اجتماعى است، زیرا چنآن چه بعضى پرهیزکار و بعضى گناهکار باشند نمى توان گفت اهالى قریه اهل تقوا هستند.
پس در صورتى که همگان پرهیزکار شوند مصداق براى کلام خدا پیدا مى شود، آن گاه همه مشمول رحمت و برکت الهى مى شوند. اما آیه دوم تقواى فردى را بیان مى کند که تقواى فردى نیز منشأ گشایش کار خواهد بود.
2. استغفار: عامل دوم استغفار است.امیر مۆمنان علیه السلام فرمود:
... و قد جعل اللّه الاستغفار سببا لدرور الرّزق و رحمة الخلق فقال سبحانه: «اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ انَّهُ کانَ غَفّارا یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْرارا» سوره نوح: آیات 10 ـ 11.
... خداوند استغفار و توبه را وسیله اى براى فراوانى روزى و رحمت قرار داده است. خداى سبحان فرموده است: (از پروردگارتان طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است، تا باران رحمتش را از آسمان پى در پى بر شما فرو فرستد.)
