روحالله مهرجو پژوهشگر حوزه اجتماعی و کارشناس ارتباطات
بشر همزمان با دستیابی به مواد، تجهیزات و به خدمت گرفتن فناوریهای نوین، به همان اندازه با خطرات بیشتر، جدیدتر و پیچیدهتری مواجه شد. تحولات عظیم در پیشرفت و تبدیل کارگاههای کوچک خانگی به کارخانههای بزرگ، سبب شد تا خطرات از حالت سنتی و ساده به پیچیده و خاص و مخاطراتی با فرآیندهای پیچیده تبدیل شود. همچنین، تجمع و تراکم سرمایه در کلان شهرها، بر شدت گرفتن خطرات و ریسکهای پیرامون زندگی بشر که بقا از مهمترین اهداف آن است، افزود. میل به داشتن ایمنی و امنیت، همواره جزء تفکیکناپذیر زندگی افراد بوده و انسانها همواره در تلاش برای بهبود شرایط زندگی و آسایش بیشتر، سعی کردهاند که با ایجاد تغییر درطبیعت، آن را به خدمت خود درآورند.
آفتاب یزد- گروه اجتماعی: سازمان حج و زیارت سازمانی دولتی و مستقل است که
به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وابسته است. این سازمان مسئولیت اجرا و
نظارت بر حج تمتع، عمره مفرده، عتبات عالیات عراق و سفر زیارتی سوریه را
برعهده دارد. همچنین سیاستگذاری، نظارت، هدایت و اداره امور حج و زیارت
عتبات عالیات در خارج از کشور و برقراری ارتباط با کشورهای اسلامی و مجامع
بینالمللی اسلامی در امر حج و زیارت از اهداف این سازمان است.
سالانه هزاران نفر خواستار سفر به اماکن زیارتی هستند و با ثبت نام و رسیدن
موعد سفر به سوی این اماکن چه در داخل و چه در خارج از کشور میشتابند.
سازمان حج و زیارت نیز ساماندهی این سفرها را عهدهدار میشود اما همیشه
این سفرها به خوبی به پایان نرسیده و گاهی نیز حوادثی مانند واقعه منا رخ
میدهد و علاوه بر ایجاد مشکلات فراوان برای مردم، این سازمان را هم درگیر
مسائلی میکند که با موج انتقادات روبهرو میشود. حالا روحالله مهرجو،
کارشناس ارتباطات و پژوهشگر اجتماعی و کارگزار سازمان حج و زیارت در گفت
وگو با آفتاب یزد به برخی از مشکلاتی که این سازمان با آن دست و پنجه نرم
میکند پرداخته است.
حجاج سردرگم در عربستان
مهرجو میگوید: «مدتی پیش به موضوع و مشکلات پیامرسان گپ در رسانهها
پرداخته شد. سازمان حج و زیارت تفاهمنامهای با پیامرسان گپ نوشته و
کارهایی در این زمینه انجام شد. اما با ورود اولین کاروان حجاج به عربستان،
این کشور فورا اقدام به فیلتر این پیامرسان کرد که باعث مشکلاتی برای
حجاج شد. در این خصوص به عنوان کارگزار سازمان حج و زیارت چند سوال از
مسئولان سازمان حج و زیارت دارم. آیا آنها تدبیری در این خصوص نداشتند؟ به
راستی آنها نمیدانستند که عربستان روی این مسائل حساس بوده و با این موضوع
مخالف است؟» او تاکید کرد: «از سوی دیگر میانگین سنی زائران حج بالاست.
آیا مسئولان این سازمان نمیدانستند که زائران مسنی که تاکنون با سیستم
اندروید کار نکردهاند حالا چگونه میخواهند از این پیامرسان استفاده
کنند؟ آیا آنها با این زائران جلسهای برگزار و به آنها شیوه استفاده از
پیامرسان گپ را آموزش داده بودند؟ اما با اطلاعاتی که از زائران حج امسال
دارم، مطلع شدهام که برخی از زائران با فیلتر شدن پیامرسان گپ برای
برقراری ارتباط با ایران یا کاروان خود سردرگم شدهاند. آقای محمدی نیز در
یکی از مصاحبههای خود گفتهاند که ما با عربستان مکاتبه داشتیم و قرار است
آنها به موضوع پیامرسان گپ رسیدگی کنند. این سخنان درحالی است که درحال
حاضر تقریبا ایام حج تمام شده و تا دو هفته دیگر زائران باز میگردند.
مسئولان باید تدابیری خاص برای بروز چنین مشکلات مهمی در نظر میگرفتند.»
نباید منا فراموش شود
این کارگزار سازمان حج و زیارت با نارضایتی از عملکرد این سازمان اظهار
کرد: «مسئله بعد مربوط به فاجعه منا است. فاجعه بزرگی که در سال 94 رخ داد و
کشور را در غم و اندوه بزرگی فرو برد. سال 1394 آقای محمدی معاون سازمان
حج و زیارت و در زمان حج نیز معاون عملیات حج تمتع بودند. با اینکه این
مسئول بارها گفتهاند که پیگیر خانواده شهدای منا هستیم تا به حال کاری
درخصوص خانواده شهدای منا انجام نشده است. واقعا اولویت سازمان حج و زیارت
نباید خانواده شهدای منا باشد؟ آن هم هنگامی که مقام معظم رهبری تا این حد
تاکید میکنند که بحث فاجعه منا هیچگاه نباید فراموش شود.»
لزوم حرکت از ساختار سنتی به سوی مکانیزه
این کارگزار سازمان حج و زیارت در خصوص مشکلات ساختاری و اداری اظهار کرد:
«ساختار سازمان حج و زیارت بسیار قدیمی است. باید تحولی اساسی در ساختار
این سازمان انجام شده و سیستم سنتی آن به سوی سیستم مکانیزه حرکت کند. در
حال حاضر هم موضوع مدیر کاروانها خوب پیش میرود و از این طریق شاهد
عملکرد مطلوب آنها هستیم. اما این سازمان به صورت سنتی عمل میکند. به نظر
من مدیر حج و زیارت باید از داخل بدنه خود سازمان باشد.»
اولین گروه از زائران حج تمتع سال جاری 27 تیرماه عازم عربستان شدند.
همزمان با اعزام نخستین گروه از حجاج ایرانی به سرزمین وحی، رسانهها از
فیلتر تنها پیام رسان ایرانی که قرار بود ارتباط زائران را با
خانوادههایشان در داخل ایران سهلتر کند، در کشور عربستان سعودی خبر
دادند، ارتباطی که برقرار نشده مسدود شد و برخی از زائران از جمله زائران
پا به سن گذاشته را با مشکل روبهرو کرد. گرچه تا کنون هیچ کدام از مسئولان
حج و حتی مدیر پیامرسان گپ درباره علت فیلتر این پیام رسان سخنی به میان
نیاوردهاند اما گمانهزنیها حکایت از آن دارد که این اقدام شاید به دلایل
امنیتی از سوی عربستان رخ داده باشد. اقدامی که البته برخی دیگر نیز آن را
به خصومت عربستان با ایران مرتبط دانستهاند.
حج
97 اولین حجی است که گوشیهای هوشمند و پیام رسانها در بستر اینترنت
همراه به طور رسمی نقش بسزایی در آن ایفا میکنند. اردیبهشت ماه امسال پس
از فیلترینگ تلگرام و داغ شدن بازار استفاده از پیام رسانهای داخلی، در
دیداری که میان آذری جهرمی وزیر ارتباطات و حمید محمدی رئیس سازمان حج و
زیارت صورت گرفت، به امضای تفاهم نامه سازمان حج با پیام رسان گپ در راستای
عمل به شعار سال 97 یعنی حمایت از کالای ایرانی موضوع ارائه خدمات به
زائران مطرح شد. پس از امضای تفاهم نامه میان سازمان حج و پیام رسان گپ،
این سازمان مکرر زائران را به نصب و استفاده از این پیام رسان دعوت کرد و
به واسطه این تبلیغات مشترکانی از میان زائران حج 97 نصیب خود کرد. آن طور
که روحالله مهرجو، کارشناس علوم ارتباطات و پژوهشگر اجتماعی به «ابتکار»
میگوید: «پس از تلاشهای مستمر سازمان حج برای دعوت از زائران حج امسال،
نهایتا جمعیتی در حدود 30 هزار نفر عضو کانال این سازمان که برای حجاج سال
جاری ایجاد شده بود، شدند.» رقمی که بیش از یک سوم زائران 85 هزار نفری حج
97 را در برمیگیرد.
بازار حج در انحصار «گپ»